lingvo.wikisort.org - Sprache

Search / Calendar

Sizilianisch (Eigenbezeichnung: Sicilianu [siʃiˈljanu], italienisch: Lingua siciliana [ˈliŋgwa sit͡ʃiˈljaːna]) ist, je nach Standpunkt, ein Dialekt der italienischen Sprache oder eine eigenständige Einzelsprache. Es wird von etwa fünf Millionen Sprechern in Sizilien selbst und einigen weiteren in den Regionen Apulien, Kalabrien und Kampanien gesprochen. Hinzu kommt eine schwer zu schätzende Anzahl von Auswanderern in aller Welt. Insgesamt werden zwischen fünf und zehn Millionen Sprecher angenommen.

Sizilianisch (sicilianu)

Gesprochen in

Italien (Sizilien sowie in Teilen Kalabriens, Apuliens und Kampaniens)
Sprecher ca. 4.7 Millionen (2002)[1]
Linguistische
Klassifikation

Indogermanische Sprachen

Italische Sprachen
Romanische Sprachen
  • Sizilianisch
Offizieller Status
Amtssprache in -
Sprachcodes
ISO 639-1

ISO 639-2

scn

ISO 639-3

scn

Gebiete, in denen Sizilianisch gesprochen wird
Gebiete, in denen Sizilianisch gesprochen wird
Ein junger Italoamerikaner spricht Sizilianisch.

Einordnung als Einzelsprache


Vor allem in der italienischen Sprachwissenschaft wird das Sizilianische gewöhnlich als italienischer Dialekt betrachtet. Gelegentlich findet sich aber auch eine Einordnung als Einzelsprache, die vor allem auf dem starken sprachlichen Abstand zum Italienischen basiert, z. B. kennt das Sizilianische keine Futurformen. Es verfügt über eine lange Tradition als Literatursprache. Ethnologue klassifiziert das Sizilianische als Sprache und hat ihm den SIL-Code SCN zugewiesen.


Sizilianisch außerhalb Italiens


Auf Grund der verbreiteten Auswanderung, die in den 1950er Jahren einsetzte, wurde das Sizilianische über die Grenzen Italiens hinweg exportiert. So finden sich heutzutage vor allem in Australien, Argentinien, Belgien, Deutschland, Frankreich, Kanada und den USA zahlreiche sizilianisch sprechende Personen.


Gegenwärtiger Status


Obwohl es mehrere Millionen Sprecher des Sizilianischen gibt, von denen ein Großteil es sogar als Muttersprache spricht, spielt es heutzutage nur eine untergeordnete Rolle im öffentlichen Leben. Sizilianisch wird nicht in der Schule gelehrt, ist nicht Amtssprache in Sizilien und wird außerhalb des sozialen Umfeldes praktisch kaum benutzt. Trotzdem ist Sizilianisch laut UNESCO in absehbarer Zeit nicht vom Aussterben bedroht.

Die junge sizilianische Generation wächst hauptsächlich mit der italienischen Sprache auf. Dies hat zur Folge, dass sie die orthografischen und grammatischen Regeln des Sizilianischen kaum beherrscht. An den Universitäten selbst werden keinerlei Vorlesungen auf Sizilianisch gehalten; es gibt lediglich Kurse, die dialettologia, also den sprachwissenschaftlichen Umgang mit Dialekten lehren.


Dialekte


Wie viele andere Sprachen auch, hat das Sizilianische eigene Dialekte. Die sind im Einzelnen:


Einflüsse


Auf Grund der wechselhaften Geschichte Siziliens, bedingt durch die zentrale Lage im Mittelmeer, hat das Sizilianische zahlreiche Einflüsse anderer Sprachen erfahren und bis heute beibehalten. Hervorzuheben sind die griechische, arabische, französische, spanische (kastilische) und die italienische Sprache.


Beispiele



Griechisch

sizilianisches Wort griechischer Ursprung deutsche Übersetzung
babbiari babazo herumalbern
carusu kouros Junge; Kind
babbalucia boubalàkion Schnecke
tuppuliari typtō klopfen
appizzari (eks)èpeson aufhängen
naca nake Wiege
nicu nicròs oder micròs klein

Arabisch

sizilianisches Wort arabischer Ursprung deutsche Übersetzung
dammusu dammūs Decke
cassata qashatah, qas'at sizilianische Torte
zuccu suq Baumstamm

Französisch/Normannisch

sizilianisches Wort französischer/normannischer Ursprung deutsche Übersetzung
accatari acheter/acater kaufen
bucceri/vucceri boucher Metzger
foddi fou, fol(le) verrückt
largasìa largesse Großzügigkeit
travagghiari travailler/travaller arbeiten

Spanisch (Kastilisch)

sizilianisches Wort spanischer Ursprung deutsche Übersetzung
arricugghirisi arrecogerse zurückkehren
capezza cabeza Kopf
làstima lástima Last
pignata piñata Topf
sulità/sulitati soledad Einsamkeit

Eigenheiten



Vokale


Das Sizilianische kennt fünf Vokale: /a/, offenes /ɛ/, /i/, offenes /ɔ/ und /u/. Die drei Vokale /a/, /i/ und /u/ kommen sowohl in betonter als auch unbetonter Stellung vor, /ɔ/ und /ɛ/ hingegen nur in betonter Stellung. Das in anderen romanischen Sprachen vorhandene geschlossene /e/ ist mit dem /i/, das geschlossene /o/ mit dem /u/ zusammengefallen. Die obigen Beispiele verdeutlichen dies.


Genus und Pluralbildung


Normalerweise haben das Italienische und das Sizilianische dieselbe Endung für weibliche Substantive und Adjektive, nämlich das „-a“ (z. B. casa (Haus), porta (Tür)). Allerdings gibt es auch Ausnahmen, z. B. soru (Schwester) und matri (Mutter). Anstelle eines „-o“ benutzt das Sizilianische ein „-u“ als Endung für männliche Substantive und Adjektive (z. B. omu (Mann), libbru (Buch), nomu (Name)). Die Endung „-i“ kann in beiden Geschlechtern auftreten.

Im Gegensatz zur italienischen Sprache enden Substantive im Plural im Regelfall auf „-i“, d. h., sie weisen keine geschlechtsspezifische Endung mehr auf (z. B. casi (Häuser), nomi (Namen), tàuli (Tische), òmini (Männer)). In unregelmäßigen Fällen enden sie jedoch auf „-a“ (z. B. libbru – libbra (Buch – Bücher), jòcuru – jòcura (Spiel – Spiele), vrazzu – vrazza (Arm – Arme)), was auf die Pluralbildung der Neutra im Lateinischen zurückgeht (z. B.: templum – templa)


Wegfall von „i“ am Wortanfang


Bei den allermeisten Wörtern lateinischen Ursprungs, die mit einem „i“ beginnen, fällt dieser Laut weg. Eine ähnliche Tendenz, obgleich sie nicht ganz so stark ist, existiert auch bei den Lauten „a“, „e“ und „o“ am Wortanfang. Demzufolge ist es nicht ungewöhnlich, dass viele sizilianische Wörter mit Doppelkonsonanten beginnen.

Beispiele:

sizilianisches Wort italienische Übersetzung deutsche Übersetzung
mpurtanti importante wichtig
gnuranti ignorante ungebildet, unwissend
ntirissanti interessante interessant
mmàggini immagini Bilder
miricanu americano amerikanisch; Amerikaner
ngrisi inglese englisch; Engländer
talianu italiano italienisch; Italiener

Es gibt auch Wörter, bei denen ein Konsonant am Wortanfang entfällt, z. B. bei ranni (ital. grande, dt. groß).


Das Hilfsverb „haben“


Im Unterschied zur italienischen Sprache mit ihren zwei Hilfsverben essere (sein) und avere (haben) kennt das Sizilianische nur ein Hilfsverb, nämlich aviri (haben). Diese Eigenschaft weisen auch die iberoromanischen Sprachen und die rumänische Sprache auf.

Des Weiteren existiert eine grammatische Form, um einen äußeren Zwang zu formulieren, die mit aviri + a konstruiert wird, ähnlich wie im Englischen, Spanischen und Deutschen:

Bsp.: havi a jiri (dt. er/sie hat zu gehen; engl. he/she has to go; span. ha de ir bzw. tiene que ir)

Einflüsse auf die italienische Sprache


Das Sizilianische hat im Laufe der Zeit Einflüsse auf das italienische Vokabular gehabt. Sie beschränken sich jedoch in erster Linie auf die sizilianische Kultur. Diese Begriffe sind heute Teil der italienischen Sprache, wenngleich sich manche Bedeutungsverschiebungen feststellen lassen.

italienisches Wort sizilianischer Ursprung deutsche Bedeutung
arancino arancinu Arancino (frittiertes Reisbällchen)
canestrato ncannistratu typischer sizilianischer Käse
cannolo cannolu Cannolo (frittierte Teigrolle)
cassata cassata Cassata (Schichttorte)
cirneco cirnecu Cirneco (Hunderasse)
dammuso dammusu Dammuso, typisches Steinhaus auf Pantelleria
marrobbio marrubbiu plötzliche Anstieg des Meeresspiegels
minchia minchia Interjektion, vgl. „Scheiße!“, wörtlich „Schwanz“
scippo scippu Handtaschenraub
stidda stidda Stidda (kleinere Mafia-Organisation)

siehe auch: Sizilianische Küche


Beispiele der geschriebenen Sprache


Skulptur von Giovanni Meli im Palazzo Pretorio
Skulptur von Giovanni Meli im Palazzo Pretorio

Untenstehend finden sich einige Beispiele der geschriebenen Sprache. Die Auszüge stammen von drei berühmten Dichtern Siziliens Antonio Veneziano, Giovanni Meli und Nino Martoglio.


Lu Patri Nostru (Das Vaterunser)


Patri nostru, chi siti ’n celu,
Sia santificatu lu vostru nomu,
Vinissi prestu lu vostru regnu,
Sempri sia fatta la vostra divina vuluntati
Comu ’n celu accussì ’n terra.
Dàtinillu sta jurnata lu panuzzu cutiddianu
E pirdunàtini li nostri piccati
Accussì comu nui li rimittemu ê nostri nimici
E nun ni lassati cascari ntâ tintazzioni,
ma scanzàtini dû mali.
Amen.

Auszug von Antonio Veneziano


Celia, Lib. 2 (um 1600)

Non è xhiamma ordinaria, no, la mia
è xhiamma chi sul'iu tegnu e rizettu,
xhiamma pura e celesti, ch'ardi ’n mia;
per gran misteriu e cu stupendu effettu.
Amuri, 'ntentu a fari idulatria,
s'ha novamenti sazerdoti elettu;
tu, sculpita 'ntra st'alma, sì la dia;
sacrifiziu lu cori, ara stu pettu.

Auszug von Giovanni Meli


Don Chisciotti e Sanciu Panza (um 1800)

Stracanciatu di notti soli jiri;
S'ammuccia ntra purtuni e cantuneri;
cu vacabunni ci mustra piaciri;
poi lu so sbiu sunnu li sumeri,
li pruteggi e li pigghia a ben vuliri,
li tratta pri parenti e amici veri;
siccomu ancura è n’amicu viraci
di li bizzari, capricciusi e audaci.

Auszug von Nino Martoglio


Briscula ’n Cumpagnia („Briscola (ein italienisches Kartenspiel) unter Freunden“, um 1900)

—Càrricu, mancu? Cca cc'è ’n sei di spati!
—E chi schifiu è, di sta manera?
Don Peppi Nnappa, d’accussì jucati?
—Misseri e sceccu ccu tutta 'a tistera,
comu vi l’haju a diri, a vastunati,
ca mancu haju sali di salera!

Pflege der sizilianischen Sprache


Seit 1987 wird in Belpasso der Nino Martoglio International Book Award verliehen. Dieser Literaturpreis würdigt sizilianische Schriftsteller, die sich für den Erhalt der sizilianischen Sprache einsetzen. Bisher wurden unter anderem Giuseppe Bonaviri, Gesualdo Bufalino, Andrea Camilleri und Vincenzo Consolo ausgezeichnet.


Siehe auch




Commons: Sizilianische Sprache – Sammlung von Bildern, Videos und Audiodateien
Wikipedia auf Sizilianisch

Einzelnachweise


  1. Sizilianisch bei Ethnologue

На других языках


- [de] Sizilianische Sprache

[en] Sicilian language

Sicilian (Sicilian: sicilianu, pronounced [sɪʃɪˈljaːnʊ]; Italian: siciliano) is a Romance language that is spoken on the island of Sicily and its satellite islands.[4] A variant, Calabro-Sicilian, is spoken in southern Calabria, where it is called Southern Calabro[4][5] notably in the Metropolitan City of Reggio Calabria.[6][7] Dialects of central and southern Calabria, the southern parts of Apulia (Salentino dialect) and southern Salerno in Campania (Cilentano dialect), on the Italian peninsula, are viewed by some linguists as forming with Sicilian dialects a broader Far Southern Italian language group (in Italian italiano meridionale estremo).[8]

[es] Idioma siciliano

El idioma siciliano (sicilianu) es una lengua romance hablada en la isla de Sicilia, en el sur de Italia. Muchos autores amplían el concepto de lengua siciliana a todos los dialectos italianos extremomeridionales hablados también en la península itálica, principalmente en el centro-sur de Calabria, en el extremo sur de Cilento (sur de Campania) y en Salento (Apulia meridional).[2]

[fr] Sicilien

Le sicilien (en sicilien : sicilianu, /sɪʃɪˈljaːnʊ/) est une langue appartenant au groupe des langues romanes de la famille des langues indo-européennes. Au sens strict, ce terme désigne le sicilien de Sicile et ses multiples dialectes, tandis qu’au sens large, l’on se réfère au groupe linguistique sicilien comprenant le sicilien de Sicile, le calabrais centro-méridional, le salentin ainsi que le cilentain méridional.

[it] Lingua siciliana

La lingua siciliana[3] (nome nativo sicilianu) è un idioma indoeuropeo di ceppo italo-romanzo diffuso in Sicilia, isole minori comprese, e in Calabria meridionale.[4]

[ru] Сицилийский язык

Сицили́йский язык (сиц. Lingua siciliana; sicilianu) — язык сицилийцев, относится к романской группе языков. Как отмечает Халл (2001), уникальность истории образования сицилийского языка заключается в том, что, в отличие от других романских языков Европы, он появился не в результате постепенной эволюции местной народной латыни (население Сицилии, Апулии и Калабрии к концу римской эпохи оставалось преимущественно грекоязычным), а в результате процесса средневековой итальянской колонизации земель Южной Италии, которые были отвоёваны норманнами у византийцев (Апулия, Калабрия) и арабов (Сицилия и острова) в XI—XII веках. Общее число знакомых с языком достигает 7 миллионов человек, хотя далеко не все носители пользуются им в повседневной жизни из-за сильной конкуренции со стороны стандартного итальянского языка, в основе которого лежит тосканский диалект. Таким образом, сицилийский является угасающим языком.



Текст в блоке "Читать" взят с сайта "Википедия" и доступен по лицензии Creative Commons Attribution-ShareAlike; в отдельных случаях могут действовать дополнительные условия.

Другой контент может иметь иную лицензию. Перед использованием материалов сайта WikiSort.org внимательно изучите правила лицензирования конкретных элементов наполнения сайта.

2019-2024
WikiSort.org - проект по пересортировке и дополнению контента Википедии