lingvo.wikisort.org - Lengua

Search / Calendar

El dialecto apulo-barese es un dialecto italorromance perteneciente al grupo napolitano o italiano meridional hablado en la provincia de Bari, en el centro de la región de Apulia y en la parte más oriental de la región de Basilicata. El área del dialecto barese comprende toda la provincia de Bari, toda la provincia de Barletta-Andria-Trani, la parte norte y occidental de la provincia de Taranto, la parte más septentrional de la provincia de Brindisi y las partes más orientales de las provincias de Matera y de Potenza.[1]

Dialecto apulo-barese
Dialètte baríse / barése
Hablado en Italia Italia
Región Apulia central y Basilicata oriental
Hablantes 2.102.023
Familia

Indoeuropeo
  Itálico
    Romance
     Romance oriental        Italorromance
        Napolitano

          Barese
Escritura Alfabeto latino
Estatus oficial
Regulado por Regulado oficialmente por el Dialetto di Bari, grammatica, scrittura, lettura de Felice Giovine Alfredo y Corso di Lingua Barese por Felice Giovine y Gigi De Santis
Códigos
ISO 639-1 no tiene
ISO 639-2 no tiene

El dialecto barese deriva del latín vulgar hablado en Apulia durante la Edad Media, presentando un sustrato peucetio y un superestrato principalmente griego bizantino,[2] con aportaciones o préstamos procedentes tanto de las demás continuidades lingüísticas italorromances como de otras continuidades romances más lejanas (galorromances e iberorromances).[3]


Descripción lingüística



El alfabeto y los sonidos


El alfabeto barese está formado por 23 letras:

A, B, C, D, E, F, G, H, I, J, K, L, M, N, O, P, Q, R, S, T, U, V, Z

El siguiente cuadro relaciona los fonemas consonánticos de la lengua y su transcripción usual mediante el alfabeto fonético:

Labial Alveolar Postalv./
Palatal
Velar Glotal
Oclusivas /
Africadas
/p/
p
/t/
t
/tʃ/
c (_e,i)
/k/
c (_a,o,u)
ch (_e,i)
/b/
b
/d, dz/
d, zz
/dʒ/
gg
/ɡ/
g
Fricativas /f/
f
/s/
s
/ʃ/
sc
/h/
h
/z/
s (V_V)
Nasales /m/
m
/n/
n
/ɲ/
gn
Sonorante /l/
l
/r/
r
/ʎ/
gl

La mayor parte de las letras tiene una lectura única similar a la encontrada en latín y el resto de lenguas románicas. Algunas otras convenciones ortográficas son que ca, co, cu representan /ka, ko, ku/, mientras que ante vocales palatales se escribe che, chi para representar /ke, ki/. Igualmente tras el fonema /g/ se usa las formas ga, ghe, ghi, go, gu para representar /ga, ge, gi, go, gu/. El dígrafo qu- se refiere a /kw-/ ante /a, o/. Históricamente v se ha usado tanto para /b/ (de hecho, Bari se escribía Vare, aunque ahora también Bare) como para /v/. Actualmente las grafías avvàsce y abbàsce (abajo), ambas pronunciadas /abaʃ/, son equivalentes.

En cuanto a las vocales se tiene:

Anterior Central Posterior
Cerrada iu
Semicerrada eo
Semiabierta ɛɔ
Abierta a

Cómo escribir


Para escribir en el dialecto barese se deben conocer estas reglas:


Reglas de los acentos


El acento se pone siempre sobre la vocal que lo necesita:

El acento no se marca:


Gramática


Ejemplos de verbos en barese:[6]


Textos en apulo-barese


Declarazzióne universàle de le deritte d'u Omene - Art.1 Tùtte le crestiàne nàscene lìbbere e che le stèsse derìtte. Tènnene cervìdde e chescénze e s'hònne a chembertà ccóme ce fuéssere fràte iùne che l'alde.


El infierno de Dante y el Cántico de las criaturas


U nbiérne de Dante
N-ménze d'o' camíne noste de chèssa vite
ji me so acchiàte jind'à nu voscke oscúre
ca la derètta vie jéve sparíte.

Ma ci l'av'à cundà le delure
de cusse voscke servagge e la strata storte
ca jind'o' penzire me crèsce la paúre.

Ma jè tanne amàre ca pésce jè de la morte;
ma pe cundà u béne ca truvéve,
àgghie à parlà de chèdda mala sorte.

Ji mo' no u sacce accóme m'acchiéve,
tanne assennàte stéve à chèdda vanne
ca la vie verace abbandunéve.

Dope c'avéve arrevàte tremuànne
gié 'n-gocchie à la fine de chèssa chiàne,
c'anghiéve o' core de sckande,

vedéve u cile tutte à manne à manne
ca s'ammandàve de la lusce d'u sole
ca nzignalésce la strate à ogne crestiàne...

U candeche de le criatúre de San Frangíscke

Jaldísseme, Neputènde, Segnore buéne,
Tuje so' le lote, la glòrie e l'anóre e ogne benedizzióne.

A Té sole, Jaldísseme, Te tocchene,
e nisciúne omene jè dègne de Te menduvà.

Laudàte sije, Segnore mije, apprísse à tutte le criatúre Toje,
spésce frate mije mèstre sole,
ca jè lusce de sciúrne, e n'allumenésce à nú che jidde.

E jidde jè bèlle e allucésce che sblennore granne,
de Té, Jaldísseme, annúsce u valóre.

Laudàte sije, Segnore mije, pe soreme la lune e le stèdde:
'n-gile l'a criàte lucénde, sobraffíne e valénde, e bèlle.

Laudàte sije, Segnore mije, pe frate u vinde,
e pe l'àrie, le nuvele, u seréne e ogne timbe,
ca che chidde à le criatúre Toje le fasce refiatà.

Lavudàte sije, Segnore mije, pe soreme l'acque,
ca jè utele assé, terragnóle, prezzióse e chiàre.

Laudàte sije, Segnore mije, pe frateme u fuéche,
ca che jidde allumenísce la notte:
e jidde jè bèlle, allègre, 'n-carne e forte.

Laudàte sije, Segnore mije, pe sora nostre matre tèrre,
ca nge mandéne e ng'ènghie la vèndre,
e cacce tanne frutte e pure fiúre d'ogne chelore e l'èrve.

Laudàte sije, Segnore mije, pe chidde ca perdonene pe amóre Tuje
E suppòrtene malatíe e tríbbule.

Biàte a chidde ca l'onne à suppurtà che rassignazzióne,
ca da Té, Jaldísseme, onne à jèsse ngoronàte.

Laudàte sije, Segnore mije, pe la sora nostra morta du cuèrpe
ca da jèdde nesciúne omene ca refiàte pote scambà:
uà à chidde c'onne à muére jind'à le peccate murtàle;
biàte à chidde ca jèdde àd'à truvà jind'à la Volondà Toje Sandísseme,
ca à lore la seconda morte no nge l'ad'à fà male.

Laudàte e benedecite u Segnore mije e decite le gràzzie
E servite le che granne devozzióne.


Comparación con otros idiomas


Barese: Español: Italiano: Latín:
Attàne nèste, ca sta 'n-gilePadre nuestro que estás en el cielo Padre Nostro, che sei nei cieliPater noster, qui es in caelis
sandificàte jè u nome tuje.santificado sea tu nombre, sia santificato il tuo nome.sanctificetur nomen tuum:
venghe à nnú u réigne tujevenga a nosotros tu reino Venga il tuo regnoAdveniat regnum tuum.
sèmbe che la volondà toje,Hágase tu voluntad sia fatta la tua volontà,Fiat voluntas tua
come 'n-gile acchessí 'n-dèrre.así en la tierra como en el cielo come in cielo, così in terra.sicut in caelo et in terra
Annúsce josce u pane nèste de tutte le díDanos hoy nuestro pan de cada día dacci oggi il nostro pane quotidiano Panem nostrum quotidianum da nobis hodie
e llivece à nnú le dibete nèstey perdona nuestras ofensas e rimetti a noi i nostri debiti,Et dimitte nobis debita nostra,
come nú le levame à l'alde como también nosotros perdonamos a los que nos ofenden come noi li rimettiamo ai nostri debitori. sicut et nos dimittimus debitoribus nostris.
non ne s'enducénne à nnú 'n-dendazzióne,no nos dejes caer en la tentación E non ci indurre in tentazione, Et ne nos inducas in temptationem;
ma líbberace d'o' male. y libranos del mal. ma liberaci dal male.sed libera nos a malo.
Amen.Amén.Amen.Amen.

Variantes locales


Dependiendo del dialecto de Bari muestra las áreas de las variaciones locales. Por ejemplo, la expresión "Che c'è?" en italiano, que significa "¿Qué hay?" puede variar en:

Ci jè? (Barese)
Ciobbà? (Andriese)
Ce je? (Bitettese)
Cé d'è? (Grume y Palese)
Ce jèi? (Bitontino)
Ce da? (Terlizzese)
Ci jò? (Barlettano)
Ce d'è? (Molfettese)

Palabras y cosas semejantes con el español


Entre los dos idiomas están muchas palabras semejantes:

Apulo-barese Italiano Español
abbàsce (/abbáʃ/)giùabajo
ajíre (/aʒírə/)ieriayer
cucchiàre (/kukiárə/)cucchiaiocuchara
bandére (/bandérə/)/
bandíre (/bandírə/)
drappe (/dráppə/)
bandierabandera
lèngue (/léngwə/)/
lènghe /léngə/)
lingualengua
mammà (/mammá/)mammamamá
mesale (/məsálə/)tovaglia da tavolomesa
mundiàle (/mundiálə/)mondialemundial
muzze (/múʦə/)mucchiomontón
arlògge (/arlóʤə/)orologioreloj
sèggie (/séʤə/)sediasella
sparatràppe (/sparatráppə/)cerottoesparadrapo
zíngare (ʦíngarə/)zíngarozinegaro
do (/dó/)duedos
réigne (/réiñə/)regnoreino
cape (/cápə/)testacabeza
négre (/négrə/)neronegro
acchessí (/akesí/)cosìasí
tanne (/tan/)tantotan
cessà (/ʧəsá/)forsequizá
réte (/rétə/)dietrodetrás/atrás
sope (/sópə/)soprasobre
semane (/səmánə/)settimanasemana
sangre (/sángrə/)sanguesangre
paíse (/paísə/)paesepaís
pile (/pílə/)capello, capellipelo
megghiére (/məgiérə/)moglie, donnamujer
cuèrpe (/cwérpə/)corpocuerpo
core (/kórə/)cuorecorazón
brazze (/bráʦə/)bracciobrazo
buéne (/bwénə/)buonobueno
u sènde (/u séndə/) /
sèndeche (/u séndəquə/)
sono spiacentelo siento
de nudde (/də núddə/)di nientede nada
Giuànne (/ʤuánnə/)
Juan / Juanne
GiovanniJuan
tuje (/túʒə/)tuotuyo
zite (/ʦítə/)fidanzatacita
strepià (/strəpiá/)/
strepié (/strəpié/)
far male, rompereestropear
café (/café/)caffècafé
die (/díə/)giornodia
pegghià (/pəgiá/)
o pegghié (/pəguié/)
prenderepillar
cine (/ʧínə/)cinemacine
sciuéche (/shwékə/)/
sciuéghe (/shuéguə/)
giocojuego
de (/də/)dide
Ispàgne (/Ispáñə/)SpagnaEspaña
parajàcque (/paraʒákwə/),
pero ahora más popular
'mbrille (/əmbríllə/)
ombrelloparagua
nuéve (/nwévə/)nuovonuevo
tirabbuscióne (/tirabuʃónə/)cavatappitirabuzón
semàne (/səmànə/)settimanasemana
otre (/ótrə/)
jalde (/yáldə/)
altrootro
fuéche (/fuéquə/)fuocofuego
criatúre (/criatúrə/)creaturacriatura
muèrte (/muértə/)mortomuerto
die (/díə/), dia (/día/)giornodía
làpise (/lápizə/)matitalápiz
clare (/clárə/)chiaroclaro
'mbriàche (/əmbriáquə/)ubriacoembriago

Palabras y cosas semejantes con el francés


Apulo-Barese Italiano Francés Español
buàtte (/buáttə/)barattoloboîtetarro
cazítte (/catsíttə/)calzachaussettemedia
mestazze (/mestátsə/)baffimoustachebigote
seméne (/səménə/)settimanasemainesemana
sparàgne (/sparàñə/)risparmioépargneahorro
tirabbuscióne (/tirabushónə/)cavatappitire-bouchonsacacorchos, pero también tirabuzón
du (/dú/), que se puede decir de dos maneras: así y doduedeuxdos
fenèstre (fənéstrə/)finestrafenêtreventana
accattà (/accattá/)comprareachetercomprar
otre (/ótrə/), pero también jalde (/yáldə/)altroautreotro
veccire o beccire (/vəchírə/)macellaiobouchiercarnicero
bonsciúrne (/bonshúrnə/)buongiornobonjourbuenos días

"Falsos amigos" del francés

Apulo-Barese Italiano Francés Español
madàme (/madáme/)poliziapolicepolicía

Refranes



Nombres en el dialecto barese


A
B
C
D
E
F
G
I
L
M
N
P
R
S
T
U

Referencias


  1. «Francesco Saverio De Dodaro: La Puglia e i suoi dialetti».
  2. «Universidad de Verona: I verbi modali nei dialetti puegliesi».
  3. «Nando Romano: I dialetti pugliesi settentrionali.».
  4. «Stefano Canalis: Pugliese e salentino: alcuni fenomeni fonologici ».
  5. «Francesco Saverio De Dodaro: La Puglia e i suoi dpoeti dialettali».
  6. «Anna Cornagliotti: Frangimenti vocalici coratini: analisi fonetica strumentale con possibilità di rianalisi fonologico-lessicale e contributo alla fonetica storica».
  7. «Enciclopedia Treccani: Definizione di "scevà" o "schwa"».
  8. «Laura Bafile:Betacismo e altre alternanze in dialetti italiani meridionali».

На других языках


[en] Barese dialect

Barese dialect (natively dialètte barése; Italian: dialetto barese) is a Italoromance dialect belonging to the southern intermediate group, spoken in the Apulia and Basilicata regions of Italy. Influences range from Old French to Norman, creating one of the most distinct Italian dialects both from phonetics and lexis point of view.
- [es] Dialecto apulo-barese

[fr] Barese

Le barese (barése dans ce dialecte, barese en italien) est le dialecte du napolitain parlé dans la région de Bari et plus généralement dans la partie centrale des Pouilles. Il est pratiqué par 2 102 023 personnes, avec des changements notables dans les accents aussi parmi les quartiers de la ville[1],[2].

[it] Dialetti della Puglia centrale

I dialetti della Puglia centrale sono un insieme di dialetti[1] italoromanzi appartenenti al gruppo meridionale intermedio, parlati nella fascia centrale della Puglia.



Текст в блоке "Читать" взят с сайта "Википедия" и доступен по лицензии Creative Commons Attribution-ShareAlike; в отдельных случаях могут действовать дополнительные условия.

Другой контент может иметь иную лицензию. Перед использованием материалов сайта WikiSort.org внимательно изучите правила лицензирования конкретных элементов наполнения сайта.

2019-2025
WikiSort.org - проект по пересортировке и дополнению контента Википедии