lingvo.wikisort.org - ЯзыкНорн (англ. Norn) — скандинавский язык, распространённый на Оркнейских и Шетлендских островах и вымерший в XVIII (по другим сведениям, в XIX) веке.
Скандинавская колонизация Оркнейских и Шетлендских островов началась в IX веке, и они оставались под властью норвежского (позже датского) короля до 1468 (Оркнейские) и 1469 (Шетлендские) годов, когда Кристиан I заложил их шотландскому королю Якову III.
Язык норн относился к западноскандинавской подгруппе северогерманской группы. Поскольку заселение островов происходило в основном с юго-запада Норвегии (ныне Вестланн), норн проявляет ряд диалектных черт, характерных для этой области, в частности озвончение интервокальных /p t k/ и переход /θ/ и /ð/ в /t/ и /d/ соответственно (переход /θ/ в /t/ характерен также для фарерского языка).
Норн не был письменным языком, однако он сохранился в сравнительно поздних записях антикваров: в 1693 году священник Джеймс Уоллес включил оркнейский вариант молитвы «Отче наш» в своё описание Оркнейских островов. В 1774 году Джордж Лоу записал ряд текстов на шетлендском диалекте на острове Фула, включая шетлендский вариант «Отче наш» и самый длинный из всех текстов на норн — балладу Hildinakvadet. Записи Лоу довольно ненадежны, так как он сам не был носителем норна и пользовался английской орфографией, и в 1900 году Мариус Хэгстад издал в Осло комментированный вариант баллады. Лингвистическим изучением норна занимались также фаререц Якоб Якобсен и шотландец Хью Марвик.
Норн оказал значительное влияние на топонимику Оркнейских и Шетлендских островов, а также на местные диалекты англо-шотландского языка, особенно его оркнейского диалекта. В свою очередь сам норн подвергся значительному лексическому влиянию шотландского языка (англо-шотландского): английские слова проникли даже в основной словарный фонд, что можно видеть на примере молитвы «Отче наш», Хильдиновской баллады и загадок. К концу XVIII века, когда Лоу записывал свои тексты, носителей норна уже почти не сохранилось. В 1850 году скончался Уолтер Сазерленд, который был последним человеком, знавшим несколько предложений на норне.
Образцы текстов
Шетлендский «guddick» (загадка) на языке, которую Якоб Якобсен услышал и записал на острове Анст, самом северном острове Шетледского архипелага, в 1890-х. Ту же самую загадку можно услышать на Фарерских островах (см. здесь).
Shetland Norn (Якоб Якобсен)
- Fira honga, fira gonga,
- Fira staad upo «skø»
- Twa veestra vaig a bee
- And een comes atta driljandi.
|
Фарерский
- Fýra hanga, fýra ganga,
- Fýra standa uppí ský
- Tvey vísa veg á bø
- Og ein darlar aftast
|
Английский перевод
- Four hang, four walk,
- Four stand skyward,
- Two show the way to the field
- And one comes shaking behind
|
Исландский
- Fjórir hanga, fjórir ganga,
- Fjórir veg vísa,
- Tveir fyrir hundum verja
- Einn eftir drallar,
- sá er oftast saurugur
|
Ответом является «корова». 4 соска висят, 4 ноги ходят, 2 рога и 2 уха стоят вверх к небу, два глаза показывают путь в поле и один хвост мотается сзади.
Баллада Хильдины «Hildinakvadet»
Баллада[1] записана шотландским клириком Джорджем Лоу во время его путешествия по Фуле в начале 1770-х. Лоу даже в малой степени не владел языком норн, так что его «транскрипция» текста «на слух» фонетически явно неточна, хотя он понимал отличие языка от английского, например используя несколько раз в тексте для обозначения звука «йот» букву «J», как это принято в скандинавских языках (см. текст). Норвежский языковед Мариус Хегстад (Marius Hægstad), основываясь на тексте Лоу, попытался восстановить оригинал с точной записью этого текста на языке норн. Его статья была опубликована в вышедшей в 1900 году работе[2].
Любопытно, что один из скандинавских фолк-исполнителей Харальд Фосс исполнил Hildinakvadet в музыкальном сопровождении.
Текст в записи Лоу
- Da vara Jarlin d’Orkneyar
- For frinda sǐn spur de ro
- Whirdi an skildè meun
- Our glas buryon burtaga.
- Or vanna ro eidnar fuo
- Tega du meun our glas buryon
- Kere friendè min yamna men
- Eso vrildan stiendi gede min vara to din.
- Yom keimir cullingin
- Fro liene burt
- Asta Vaar hon fruen Hildina
- Hemi stu mer stien.
- Whar an yaar elonden
- Ita kan sadnast wo
- An scal vara kundè
- Wo osta tre sin reithin ridna dar fro
- Kemi to Orkneyar Jarlin
- Vilda mien sante Maunis
- I Orknian u bian sian
- I lian far diar.
- In kimerin Jarlin
- U klapasse Hildina
- On de kidn quirto
- Vult doch, fiegan vara moch or fly din.
- Elde vilda fiegan vara
- Fy min u alt sin
- Ans namnu wo
- So minyach u ere min heve Orkneyar kingè ro.
- Nu di skall taga dor yochwo
- And u ria dor to strandane nir
- U yilsa fy minu avon
- Blit an ear ne cumi i dora band.
- Nu Swaran Konign
- So mege gak honon i muthi
- Whath ear di ho gane mier
- I daute buthe.
- Trettì merkè vath ru godle
- Da skall yach ger yo
- U all de vara sonna less
- So linge sin yach liva mo.
- Nu linge stug an konign
- U linge wo a swo
- Wordig vaar dogh mugè sonè
- Yacha skier fare moga so minde yach angan u frien
- Rost wath comman mier to landa.
- Nu swara Hiluge
- Hera geve honon scam
- Taga di gild firre Hildina
- Sin yach skall liga dor fram.
- Estin whaar u feur fetign
- Agonga kadn i sluge
- Feur fetign sin gonga
- Kadn i pluge.
- Nu stienderin Jarlin.
- U linge wo an wo
- Dese mo eke Orknear
- So linge san yach lava mo.
- Nu eke tegaran san
- Sot Koningn fyrin din
- U alt yach an Hilhugin
- Widn ugare din arar.
- Nu swarar an frauna Hildina
- U dem san idne i fro
- Di slo dor a bardagana
- Dar comme ov sin mo.
- Nu Jarlin an genger
- I vadlin fram
- U kadnar sina mien
- Geven skeger i Orkneyan.
- Han u cummin
- In u vod lerdin
- Fronde fans lever
- Vel burne mun.
- Nu fruna Hildina
- On genger i vadlin fram
- Fy di yera da ov man dum
- Dora di spidlaikì mire man.
- Nu sware an Hiluge
- Crego gevan a scam
- Gayer an Jarlin frinde
- Din an u fadlin in.
- Nu fac an Jarlin dahuge
- Dar min de an engine gro
- An east ans huge ei
- Fong ednar u vaxhedne more neo.
- Di lava mir gugna
- Yift bal yagh fur o lande
- Gipt mir nu fruan Hildina
- Vath godle u fasta bande.
- Nu bill on heve da yals
- Guadnè borè u da kadn
- Sina kloyn a bera do skall
- Fon fruna Hildina verka wo sino chelsina villya.
- Hildina liger wo chaldona
- U o dukrar u grothè
- Min du buga till bridlevsin
- Bonlother u duka dogha.
- Nu Hildina on askar feyrin
- Sien di gava mier livè
- Ou skinka vin
- Ou guida vin.
- Duska skinka vin, u guida vin
- Tinka dogh eke wo
- Jarlin an gougha here din.
- Watha skilde tinka
- Wo Jarlin gouga herè min
- Hien minde yagh inga forlskona
- Bera fare kera fyrin min.
- Da gerde on fruna Hildina
- On bar se mien ot
- On soverin fest,
- Fysin u quarsin sat.
- Da gerde un fruna Hildina
- On bard im ur
- Hadlin burt sien on laghdè
- Gloug I osta jatha port.
- Nu iki visti an Hiluge
- Ike ov till do
- Eldin var commin i lut
- U stor u silkè sark ans smo.
- Nu leveren fram
- Hiluge du kereda
- Fraun Hildina du
- Gevemir live u gre
- So mege u gouga gre
- Skall dogh swo
- Skall lathì min heran
- I bardagana fwo.
- Du tuchtada lide undocht yach
- Swo et sa ans bugin bleo
- Dogh casta ans huge
- I mit fung u vexemir mise meo.
- Nu tachtè on heve fwelsko
- Ans bo vad mild u stien
- Dogh skall aidè misè Koningnsens
- Vadna vilda mien.
Примечания
- Баллада (неопр.). Дата обращения: 29 февраля 2012. Архивировано 24 октября 2013 года.
- Marius Hægstad «Hildinakvadet, med utgreidung um det norske maal paa Shetland i eldre tid» (1900)
Литература
- Barnes, Michael P. «Orkney and Shetland Norn» // Language in the British Isles, ed. Peter Trudgill, 352-66. Cambridge: Cambridge University Press, 1984.
- Hægstad, Marius, 1900. Hildinakvadet, med utgreiding um det norske maal paa Shetland i eldre Tid. Videnskabsselskabets skrifter, II. Historisk-filosofiske Klasse, 2. Christiania: Jacob Dybwad, 1902
- Jakobsen, Jakob. An Etymological Dictionary of the Norn Language in Shetland. London/Copenhagen: David Nutt/Vilhelm Prior, 1928-32 (repr. 1985).
- Low, George. A Tour through the Islands of Orkney and Schetland. Kirkwall: William Peace, 1879.
- Marwick, Hugh. The Orkney Norn. London: Oxford University Press, 1929.
- Wallace, James. An Account of the Islands of Orkney. London: Jacob Tonson, 1700.
Ссылки
|
---|
Островная подгруппа | |
---|
Континентальная подгруппа | Западноскандинавские языки | |
---|
Восточноскандинавские языки | |
---|
|
---|
Промежуточная подгруппа | |
---|
На других языках
[de] Norn
Norn, eine heute ausgestorbene Sprache und Trümmersprache, war bis in das 18. Jahrhundert hinein die Landessprache auf den Shetlands und auf Orkney.
[en] Norn language
Norn is an extinct North Germanic language that was spoken in the Northern Isles (Orkney and Shetland) off the north coast of mainland Scotland and in Caithness in the far north of the Scottish mainland. After Orkney and Shetland were pledged to Scotland by Norway in 1468–69, it was gradually replaced by Scots. Norn is thought to have become extinct in 1850, after the death of Walter Sutherland, the language's last known speaker, though there are claims the language persisted as late as the 20th century.[4]
[es] Idioma norn
El norn fue una antigua lengua escandinava hablada en las islas del norte de Escocia, concretamente en las Órcadas y las Shetland. Actualmente está extinta, pero se piensa que podría haber sobrevivido como lengua hablada hasta el siglo XVIII. Su último hablante conocido fue Walter Sutherland, que murió aproximadamente en 1850.
[fr] Norne (langue)
Le norne est une langue morte scandinave qui était parlée jadis dans les Shetland et les Orcades, au large de la côte septentrionale de l'Écosse et dans le Caithness. Après la restitution de ces îles à l'Écosse par la Norvège au XVe siècle, l'usage du norne a été entravé par le gouvernement écossais et par l'Église d'Écosse, et cette langue a peu à peu cédé la place au scots.
[it] Lingua norn
La lingua norn era una lingua germanica settentrionale parlata nelle isole Shetland e Orcadi al largo della Scozia ed estintasi nel 1850.
- [ru] Норн
Текст в блоке "Читать" взят с сайта "Википедия" и доступен по лицензии Creative Commons Attribution-ShareAlike; в отдельных случаях могут действовать дополнительные условия.
Другой контент может иметь иную лицензию. Перед использованием материалов сайта WikiSort.org внимательно изучите правила лицензирования конкретных элементов наполнения сайта.
2019-2025
WikiSort.org - проект по пересортировке и дополнению контента Википедии